Bir franchise satın almak karmaşık ve uzun vadeli bir yatırımdır; ve ilk kez franchise yatırımı yapacaksanız, hayatınızın en büyük yatırımlarından biri olacağını unutmayın. Sonuç olarak, satın alma sürecinde verdiğiniz kararlar son derece önemlidir. Ve bu, hangi franchise fırsatını takip etmek istediğinize karar vermekle başlar.
Franchise bayilik olarak çok fazla seçenek var. Özel bir şirket araştırmasına göre, şu anda Türkiye’de faaliyet gösteren 3.000’den fazla franchise sahibi var ve “her yıl ortalama 300 yeni marka franchising başlıyor.” Elbette, bu seçeneklerin tümü sizinle ilgili olmayacaktır. Aslında, ne tür bir franchise sahibi olmak istediğinize karar verdiğinizde, coğrafi uygunluğa bakmaya başlıyorsunuz ve hangi franchise markalarının size hitap edip hangilerinin uymadığına dair bir fikir edinmeye başlıyorsunuz. Kendinizi iki veya üç franchise sistemi arasında hızla karar vermeye çalışırken bulabilirsiniz.
Ancak, seçeneklerinizi 3.000 firmadan daraltmak kolay olsa da, seçeneklerinizi iki veya üçten sonuncusuna doğru daraltmak tamamen farklı bir görevdir. Tüm franchise sistemleri aynı değildir; ve franchise alanlar bağımsız işletme sahipleri olsalar da, başarıları da büyük ölçüde çeşitli şekillerde franchise verenlerine bağlıdır.
Franchise verenlerin topladığı ücretlerden reklama ne kadar harcadıklarına ve markalarını ne kadar güçlü bir şekilde koruduklarına kadar, franchise verenlerin aldığı ticari kararların çoğu franchise alanlarının işletmeleri üzerinde de doğrudan bir etkiye sahiptir. Sonuç olarak, bilinçli bir karar vermezseniz, kendinizi bir franchise sahibi olarak zorlanırken bulabilirsiniz.
Franchise fırsatları arasında karar verirken dikkate alınması gereken 7 faktör
Tüm bunları göz önünde bulundurarak, bir franchise satın alırken, hangi franchise fırsatını takip edeceğiniz konusunda nasıl bilinçli bir karar verirsiniz? Seçeneklerinizi iki (veya belki de üç ila beş) franchise fırsatına daralttığınızda göz önünde bulundurmanız gereken yedi faktör hayati önem taşımaktadır.
1. İlk yatırım
İlk yatırım, franchise’ınızı kurmak ve işinizi başlatmak için ihtiyaç duyacağınız toplam para miktarıdır. İlk yatırımlar, franchise türleri arasında büyük farklılıklar gösterir. Bir spor salonu veya restoran açmak, kolayca binlerce TL veya daha fazla bir başlangıç yatırımı gerektirebilirken, 30.000 ila 40.000 TL aralığında bir yerde bir mobil franchise bayiliği başlatabilirsiniz.
İlk yatırımlar nasıl karşılaştırılır
İlk yatırımları karşılaştırmak için, her franchise verenin Franchise Sözleşmesinin maddelerini inceleyebilirsiniz. Karşılaştırmak istediğiniz bayiliklere bağlı olarak, ilk yatırım bilgilerini internet ortamında da bulabilirsiniz. Franchise verenlerin maddelerinin açıklamalarını karşılaştırırken, aklınızda bulundurmanız gereken bir dizi faktör vardır.
- Franchise veren firmaların sözleşmesinde ki rakamların bir çoğu yalnızca tahminidir ve bir franchise açmak için maliyetlerinizi bağımsız olarak değerlendirmeniz gerekecektir.
- Tüm franchise veren firmaların, sözleşme maddelerinde ki açıklamalarında aynı maliyetler yer almayabilir. İlk yatırımları karşılaştırırken, franchise veren firmaların maddelerinde ki rakamları mutlaka not edin.
- Sözleşme maddelerinde ilk yatırım tahmininin önemli bir kısmı, “Ek Fonlar” olarak satır aralarında yer alabilir. Bu, franchise’ınız karlı hale gelmeden önce açılış aşamasında masraflarınızı karşılaması amaçlanan bir tutardır. Bu satır aralarında ki ek fonların hangi dönemi kapsadığını belirlemek için en ufak dipnotları bile okumanız gerekir.
2. Telif hakları ve pazarlama ücretleri
İşe başladıktan sonra, franchise verene sürekli olarak telif hakkı ve pazarlama ücretleri ödemeniz gerekecektir. Çoğu franchise veren, telif ücretlerini ve pazarlama ücretlerini brüt gelirin bir yüzdesi olarak hesaplar ve franchise alanların aylık olarak ödeme yapmasını zorunlu kılar. Ancak, bazı istisnalar vardır ve düşündüğünüz her bir franchise fırsatı ile ilişkili devam eden ücretleri belirlemek için sözleşmelerde ki maddeleri dikkatlice incelemeniz gerekecektir.
Telif hakları ve pazarlama ücretleri için bazı gevşek standartlar olsa da, franchise verenler, franchise alanlarının ödemeye istekli olacağına inandıkları her şeyi ücretlendirmekte özgürdür. Bazı franchise verenler de minimum ücret talep eder, bu da franchise’ınızın o ayki gelirine bakılmaksızın belirli bir tutarı ödemeniz gerektiği anlamına gelir. Buna ek olarak, bazı franchise verenler franchise sahiplerinden “gelecekte kaybedilen telif ücretlerini” ödemelerini talep eder; bu, franchise’ınız değeri düşerse, franchise başarılı olsaydı yine de borçlu olacağınız tutarı ödemeniz gerektiği anlamına gelir.
3. Bölge hakları
Çoğu franchise bir tür bölge ile birlikte gelir. Bir franchise alan olarak bir bölgeye sahip olmanın ne anlama geldiği, franchise sözleşmesinin belirli şartlarına bağlıdır. Bazı franchise verenler, başka hiçbir franchise sahibinin mallarını veya hizmetlerini satmasına izin verilmeyen “münhasır” bölgeler sunar (franchise verenler genellikle şirketin sahip olduğu konumlardan franchise alanlarının bölgelerinde satış yapma hakkını saklı tutar).
Bir franchise verenin ne tür bir bölge sunduğunu belirlemek için sözleşmede ki maddeleri detaylı inceleyebilirsiniz. Bununla birlikte, franchise verenin, franchise alanların bölgesel hakları için geçerli olan kısıtlamaları tam olarak tanımlamayabileceğinden, franchise sözleşmesinin ilgili şartlarını da incelemek önemli olacaktır.
4. Başlangıç süresi ve yenilemeler
Bir franchise satın aldığınızda, haklarınız süre olarak sınırsız değildir. Franchise sözleşmeniz bir başlangıç dönemi belirleyecek ve ilk dönem sona erdiğinde franchise sözleşmenizi yenilemek için yerine getirmeniz gereken koşulların bir listesini sağlayacaktır.
Bir franchise sahibi olarak, yapmak istemediğiniz şey, iki veya üç yıl boyunca işinizi inşa etmek için çalışmak ve sadece franchise vereninizin franchise sözleşmenizi yenilemeyi reddetmesi için makul bir yaşam kazanmaya başlamaktır. Bu noktada, ilk yatırımınızın karşılığını bile geri kazanmamış olabilirsiniz. Sonuç olarak, daha kısa bir dönemden ziyade daha uzun bir başlangıç dönemine sahip olmak genellikle daha iyidir, ancak franchise’ınız karlı değilse, herhangi bir çıkış yolu olmadan kendinizi uzun vadeli bir sözleşmeye mahkum etmekten de kaçınmanız gerekir.
5. Operasyonel kısıtlamalar ve destek
Bir franchise satın aldığınızda ne için ödeme yaparsınız? Çoğu durumda, iki şey için ödeme yaparsınız: franchise verenin ticari markalarını kullanma hakkı ve franchise verenin iş sistemini kullanma ve franchise alan olarak operasyonel destek alma hakkı. Desteğe ihtiyacınız varsa ve alamıyorsanız, tatmin olmayacaksınız ve farklı bir franchise seçmiş olmayı dileyeceksiniz.
Dikkate alınması gereken diğer bir faktör, her franchise verenin franchise alanlarının faaliyetlerini ne ölçüde kısıtladığıdır. Franchise sözleşmesinin maddelerini inceleyerek ve ayrıca her sistemin mevcut ve eski franchise sahipleriyle konuşarak bu konuda bir fikir edinebilirsiniz. Tekdüzelik oluşturmak ve müşteri sadakatini teşvik etmek için franchise verenin sistem çapında standartlar sunacağını ve uygulayacağını bilmek isterken, başarılı bir işi yürütmek için ihtiyaç duyduğunuz esnekliğe sahip olduğunuzdan da emin olmalısınız.
6. Sistem boyutu ve büyümesi
Franchise veren firmalar arasında daha büyük olmak ille de daha iyi olmasa da, bir franchise veren firmanın (çoğunlukla) birkaç yıl boyunca işte kalabilen yüzlerce franchise sahibi ile ülke çapında bir sistemi kurup yönetebilmesi kesinlikle ilk hedefleri arasında yer almaktadır. Aynı zamanda, yeni başlayan bir franchise sistemine katılmanın da avantajları olabilir. Franchise verenin sistemi etkin bir şekilde büyütmek için gereken personele ve finansal kaynaklara sahip olması koşuluyla.
Franchise fırsatlarını karşılaştırırken, her franchise verenin sözleşmesinde ki maddeleri gözden geçirmek için makul miktarda zaman harcamak iyi bir fikirdir. Franchise imzalarını, açılışları, kapanışları ve fesihleri tanımlayan çok sayıda tablo (dipnotlarla birlikte) yer alır. Bu maddeler aynı zamanda bölgenize göre öngörülen açılışların bir listesini içermelidir ve bunları öğrenmek için her franchise verenin temsilcisiyle konuşabilirsiniz.
7. Fesih sonrası sözleşmeler
Potansiyel bir franchise sahibi olarak, yukarıda tartışıldığı gibi “gelecekteki telif ücretlerinin kaybedilmesi” için sorumlulukla karşılaşma olasılığına ek olarak, franchise sözleşmenizdeki diğer fesih sonrası sözleşmelerden de haberdar olmanız önemlidir. Bunlar, bir franchise sisteminden diğerine büyük ölçüde değişebilir, bu nedenle, düşündüğünüz her franchise fırsatı için franchise sözleşmesinin fesih hükümlerini dikkatlice gözden geçirmek isteyebilirsiniz.
Bazı franchise verenler diğerlerinden çok daha katı kısıtlamalar getirmeye çalışsa da, rekabet etmeme ve talep etmeme sözleşmelerinin her ikisi de oldukça standarttır. Ayrıca franchise verenin sistemini ve ticari markalarını kullanmayı derhal bırakmanız gerekse de burada kısa vadeli bir hareket alanı da bulabilirsiniz.
Durum tespiti yapın
Bu liste franchise bayiliği hakkında her şeyi içermiyor olabilr; ve bir franchise bayiliği seçmeden ve bir franchise sözleşmesi imzalamadan önce, kapsamlı durum tespiti yapmak ve başarılı olma yeteneğinize olan kişisel inancınıza dayalı sağlam bir karara varmak çok önemlidir. Kararınızı yönlendirmenize ve franchise bayilik seçiminizin başarılı olmasını sağlamanıza yardımcı olacak bir iş planı geliştirdiğinizden emin olun.
