İş bulmak nadiren kolaydır. Başvurular, cv göndermek ve sonuçsuz görüşmeler yapmak için günler, haftalar ve aylar harcayabilirsiniz. Son mülakata gelmeden ve çok beğendiğiniz işiniz için sözleşmeyi imzalamadan önce çok fazla zaman ve çaba harcadığınızda, karşılaşacağınız şeyler sonrasında hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz.
Bir iş teklifine verilen tipik yanıtın yankılanan bir evet olması şaşırtıcı değil. Ancak bunu çok hızlı yaparsanız, sahip olduğunuz şeyin adil bir teklif olup olmadığını bilemezsiniz. Kendinizi küçümsemek, bundan faydalanmak ve gücenmek istemezsiniz. Ayrıca soru sorma ve bir iş teklifi için pazarlık yapmak sizin hakkınızdır.
Bu yazıda, bir iş teklifini kabul etmeden önce insan kaynaklarına sormanız gereken 12 soruyu derleyip, inceledik. Ama öncesinde, sormak için zaman ayırdığınızda elde edebileceğiniz faydaların neler olduğuna bir göz atalım.
İş teklifini kabul etmenden önce neden soru sormalıyız?
İş teklifini kabul etmeden önce insan kaynaklarına soracağınız sorular ilk öncelikle daha adil bir maaş alıp alamayacağınızı görmenizi sağlar. Maaş dışında, teklifi kabul etmeniz durumunda yeni görevinizi iyi bir şekilde yerine getirmek için gerekli donanıma sahip olmadığınızı da anlamanıza yardımcı olur. Böylelikle, şirketin sizden ne beklediğini bilmek, işteki ilk gününüze hazırlanmanıza yardımcı olabilir.
Belki gündelik kıyafetler giymeniz gerekiyor çünkü katılmak için bütün gün pratik bir oryantasyonunuz olabilir. Belki de patronunuza gitmeden önce İK müdürüne rapor vermeniz gerekebilir. Yada işe başlamadan önce kart sistemi yada parmak izi sistemine kendinizi tanıtmanız gerekebilir. Tüm bunları önceden bilmeniz, ilk gün ki şaşkınlığınız sırasında gerilmenize engel olabilir.
İK yöneticilerinden size tüm bunları söylemelerini beklemeyin (öyle olması gerekse bile) çünkü bazen insanlar unutkan olabilir. Proaktif olun, böylece olabildiğiniz en iyi çalışan olabilirsiniz. Yeni yöneticiniz ve şirket, proaktifliğinizi memnuniyetle karşılayacak. Yeni bir ekip üyesinde bundan kim hoşlanmaz ki?
İş teklifini kabul etmeden önce sorulması gereken sorular
Artık görüşme sırasında soru sormanın faydalarını bildiğinize göre, bir iş teklifini kabul etmeden önce sormanız gereken soruların hangileri olduğuna geçebiliriz. Aslında hepsini sormanıza gerek yok (yine de hepsi uygun olursa sorabilirsiniz!). Sadece sizinle en alakalı olduğunu düşündüğünüz soruları sormanız yeterli olacaktır.
1. Maaş için pazarlık yapılabilir mi?
Maaşınızın pazarlığa açık olup olmadığını sormanın yanlış bir tarafı yok. İlk tekliflerinden daha fazlasını sunabileceğinizi ve hak ettiğinizi düşünüyorsanız, potansiyel işvereninizden maaşınızı müzakere edip edemeyeceğinizi sorun.
İK müdürü bunun mümkün olduğunu söylüyorsa, şirketin maaş teklifine karşılık kendi teklifinizi verin ve neden bu miktarı hak ettiğinizi düşündüğünüzü açıklayın. Teklifinizin, bu pozisyon için piyasa ortalama maaşının çok altında olmadığından ve ayrıca masaya getirdiğiniz ilgili deneyim veya becerileri de hesaba kattığından emin olun.
Öte yandan, İK müdürü pazarlık konusu olmadığını söylüyorsa, teklif edilen maaşın sizin için kabul edilebilir olup olmadığına veya başka bir yerde başka fırsatlar aramak isteyip istemediğinize karar vermeniz sizin inisiyatifiniz de olacaktır.
2. Çalışan olarak hangi sağlık haklarınız olduğunu bilmelisiniz
İşi almaya karar vermeden önce İK’ya sormanız gereken tek şey elbette maaşınız değildir. İş teklifi hakkında bilinçli bir karar verebilmeniz için, sgk mı yoksa özel sağlık sigortası gibi diğer avantajlarınızı bilmeniz gerekir.
Özel sağlık sigortası yapılacaksa eğer sağlayıcınızın seçeneklerinin ne olduğunu, sağlık sigortasının neleri kapsadığını sorun. Plan ailenizi de kapsıyor mu? Sağlık sigortasının ne zaman yürürlüğe gireceğini de sormanız gerekir, çünkü işveren tarafından sağlanan sigortanın 90 güne kadar bekleme süreleri olabilir.
Unutmayın, cömert bir maaş her zaman yeterli değildir. İhtiyaçlarınıza ve ailenize uygun sağlık yardımlarına ihtiyacınız var. Bir iş teklifini kabul etmeden önce bilmek istediğiniz her şeyi sormanız en iyisidir, böylece daha sonra bu tatsız sürprizlerden kaçınabilirsiniz.
3. Bir çalışan kaç günlük izin alabilir?
İK müdürü muhtemelen bir iş teklifini kabul etmeden önce sormak istediğiniz soruların arasına bunu da eklemenizi bekler. Neden sormuyorsun? İşten biraz izin almak senin en doğal hakkın.
Bir yıl içinde aldığınız ücretli izin günlerinin sayısını sorun. Kullanmazsanız o günler bir sonraki yıla mı geçiyor? Şirket dini, özel yada resmi tatiller de kapanıyor mu yoksa hala çalışmanız mı gerekiyor? Çalışmanız gerekirse, şirket size fazladan ödeme yapacak mı?
Sadece tatil zamanını sormayın. Bir iş teklifini kabul etmeden önce, hastalık süresi ve aile izni politikalarının ne olduğunu da öğrenin. Aile üyeniz hasta ise şirketin size izin verip vermediğini bilmek önemlidir. Şirket bu tür konularda esnek değilse, bunun sizin için bir anlaşmayı bozup bozmayacağına karar verebilirsiniz.
4. Şirket taşınırsa eğer doğabilecek ekstra masraflarınızı karşılayacak mı?
İş için taşınmanız gerekiyorsa, şirketin bazı masrafları karşılayıp karşılamayacağını bilmeniz gerekir. Bazı şirketler adres değişikliği sonrasında, masrafları karşılama konusunda son derece cömerttir, bazıları ise hiçbir şeyi karşılamaz.
Daha büyük şirketlerin genellikle standart prosedürleri vardır. Tek yapmanız gereken sormak. Aşağıdaki masraflardan herhangi birini karşılayabilirler mi:
- Taşınma maliyetleri
- Taşınma sırasında izin vermek
- Geçici konaklama masrafları
- Aileniz sizinle taşınmadan önce yer değiştirdiğinizi varsayarak eve dönüş masrafları
Şirketin standart bir politikası yoksa, yardım almanın mümkün olup olmadığını mutlaka sorun. Cevaba şaşırabilirsiniz. Özel bir şirketin yaptığı ankete katılan 1.000 kişinin yaklaşık %26.4’ü bazı konularda teşvikler aldığını söyledi. Ankete katılanların %15,75’i geçici yaşam giderleri için yardım aldığını, %12,05’i isteğe bağlı bir harcama ödeneği ve %8,7’si çeşitli harcamalar için toplu bir ödeme aldıklarını belirttiler.
İK müdürü, şirketin taşınma masraflarında size yardımcı olacağını söylüyorsa, bunu yazılı olarak alın. Resmi bir sözleşmeye ihtiyacınız yok. Konuştuklarınızı detaylandıran basit bir yazı ve bir firma temsilcisinin imzası yeterlidir.
5. İş tanımı nedir?
Başvurduğunuz pozisyonun ne anlama geldiğini zaten bildiğinizi varsaymayın. İş teklifini kabul etmeden önce, daha spesifik bir iş tanımı sorduğunuzdan ve temel görevlerinizin ne olacağını anladığınızdan emin olun. Bu aynı zamanda çalışma programınızı ve kime rapor vereceğinizi sormak için ideal bir zamandır.
Sorularınız ne kadar spesifik olursa, alacağınız yanıtlar o kadar ayrıntılı ve faydalı olur. İK’nın size iş tanımı hakkında söylediklerini beğendiyseniz, devam edin ve diğer şartların da sizin için uygun olduğunu varsayarak iş teklifini kabul edin.
6. Şirket çalışanları nasıl değerlendiriyor?
Yeni işinizin neleri kapsadığını öğrendikten sonra, performansınızın nasıl değerlendirileceğini anlamak ve bilmekte önemlidir.
İK müdürü size standart bir değerlendirme süreci belirtmezse, iş teklifini kabul etmek için iki kez düşünmek isteyebilirsiniz. Şirketin resmi bir değerlendirme süreci yoksa, bu durum çalışanlarının mesleki gelişimini önemsemediğini gösterebilir.
Şirketin çalışanlarını nasıl değerlendirdiğini sormak, iş teklifini kabul etmeniz durumunda geleceğinizi planlamanıza da yardımcı olur. Şirketin çalışanlarını nasıl değerlendirdiğini ne kadar erken bilirseniz, ilk günden itibaren kendinizi geliştirmek ve mükemmelleşmek için o kadar hazırlıklı olabilirsiniz.
7. Kariyer ve mesleki gelişim fırsatları nelerdir?
Şirkette nasıl büyüyebileceğinizi sormayı unutmayın. Kimse işten çıkmak için bir işe girmiyor ve muhtemelen kariyerinizde ilerlemek ve merdivenleri tırmanmak istiyorsunuz.
İK yöneticisine kariyerinizde ilerlemek için yer olup olmadığını sorun. Şirketin kendi içinden bir kariyer kültürü var mı, yoksa insanlar genellikle birkaç yıl kalıp sonra farklı teklifleri mi değerlendiriyorlar?
Mevcut becerilerinizin dışında da yeni beceriler öğrenmek ilginizi çekebilir. İş teklifini kabul etmeden önce, becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olacak eğitim, geliştirme ve mentorluk fırsatlarının olup olmadığını sorun.
İK yöneticisi size mükemmel ve özel yanıtlar verirse, bu, şirketin her çalışan için bir planı olduğu ve mesleki gelişimlerini önemsediği anlamına gelir. Belirsizlik sezdiyseniz eğer, işin büyüme için sınırlı fırsatlar sunduğunu fark edebilirsiniz.
8. Şirket kültürü nedir?
Arkadaş kültürünün ne olduğunu sormak önemlidir, böylece mükemmel bir uyum içerisinde olup olmayacağını bilirsin. Patronlar astları ile takılıyor mu? Yoksa patronlar onlara ulaşamayacağın bir yerde mi?
Ofis turu da isteyebilirsiniz. Bu, şirketin çeşitlendirilmiş bir kültüre sahip olup olmadığını görmenin bir yoludur. Çalışanların gülerek takıldığını ve öğle yemeği yediğini görürseniz, işyerinde arkadaşlık olduğu sonucuna varabilirsiniz. Öte yandan, ofis çok sessiz ve ciddiyse, kendinizi oraya uygun görüp, göremeyeceğinize karar verebilirsiniz.
Şirket kültürünü anladıktan sonra, tercihlerinize bağlı olarak iş teklifinizle ilgili kararınızı verebilirsiniz.
9. Çalışanların nasıl iletişim kuracağına ilişkin şirketin beklentileri nelerdir?
İK müdürüne, şirketin mesai saatleri dışında iletişim açısından çalışanlarından ne beklediğini sorun. Çalışanların, acil durumlarda patronlarına, mesai saatleri dışında saat 2’de bile olsa telefona cevap vermesi gerekiyor mu? Yoksa telefona cevap vermemelerine izin var mı?
Hafta sonları ne olacak? Şirket, çalışanların cumartesi günleri bile e-postalara cevap vermesini bekliyor mu? Veya cevaplar Pazartesiye kadar bekleyebilir mi?
Bu soruyu sormak, şirketin çalışanlarının işyeri dışındaki zamanına nasıl değer verdiğini anlamanıza yardımcı olacaktır. Başka bir deyişle, iletişim politikalarının tercihlerinize uygun olup olmadığını öğrenmiş olursunuz. 7/24 yanıt vermeyi bekleyen bir şirketin iş / yaşam dengesi ve sınır sorunları zayıf olabilir, bu nedenle kararlarınızı buna göre verin.
10. Çalışanlar uzun süredir sizinle birlikte mi?
Bunda dürüst bir cevap alamayabilirsiniz, ancak yine de sormaya değer.
Çalışanların şirkette ne kadar süredir çalıştıklarını bilmek size çalışan memnuniyeti hakkında bir fikir verecektir. Çalışanlar genellikle uzun süreler kalmıyorsa, iş teklifini kabul etmek için iki kez düşünmek isteyebilirsiniz. Bu, şirketin çalışanlarını pek umursamadığı veya onları uzaklaştıran temel sorunların olduğu anlamına gelebilir. Bu, işin aşırı derecede talepkar olmasından, bağlı olacağınız amirle çalışmanın zor olmasına kadar her şey anlamına gelebilir.
Öte yandan, çalışanlar yıllarca kalıyorsa ve çoğu emekliliğe kadar şirketteyse, o zaman ideal şirketi ve işi bulmuş olabilirsiniz.
İK size geçiştirici bir cevap verirse veya bu soruya net bir yanıt vermezse, bu size şirket hakkında bir şeyler söylemeye devam edebilir ve iş teklifini kabul edip etmeme konusunda bilinçli bir karar vermenize yardımcı olabilir.
11. Teklif hakkında bilmem gereken başka bilgiler var mı?
İş teklifini kabul etmeden önce, onun hakkında ayrıntılı sorular sorun. Bu, işe alma sürecine devam etmeden önce şartlara yeterince uygun olup olmadığınızı belirlemenize yardımcı olacaktır.
Ekstra mesai ücreti yada maaş primi var mı? Uzaktan çalışma ayrıcalıkları bulunuyor mu? Arada bir evden çalışabilir misin? İş seyahatleri, organizasyonlar, etkinlikler oluyor mu? Sizin için önemli olan her ne ise, onu sormanın iyi bir fırsatı budur.
İşle ilgilenip ilgilenmediğiniz konusunda ancak şirketin neler sunduğunun tam bir resmini elde ettiğinizde bilinçli bir karar verebilirsiniz.
12. Sonraki adımlar nelerdir?
İşe alma sürecindeki sonraki adımları ve ne zaman işe başlamanızın beklendiğini sorun. Göndermeniz gereken belgeleri de bilmeniz gerekir. Örneğin, niteliklerinizi kanıtlamanız mı bekleniyor? İşe ilk başlama süreci hakkında da ayrıntılı bir açıklama istemeyi unutmayın.
Bu soruların cevapları, işe alım sürecini sürdürüp sürdürmemeye karar vermenize yardımcı olabilir. Örneğin, teklifi kabul ettikten sonra göndermeniz gereken aşırı titiz gereksinimler sizi soğutabilir. Ya da yeni çalışanları işe almak için belirli bir deneme sürecinin olduğunu sonradan öğrenmeniz gibi.
İşi aldığınızı varsayarsak, sonraki adımları sormak işteki ilk gününüze önceden hazırlanmanıza yardımcı olacaktır. Dolayısıyla, ilk gününüzde bir eğitime gitmeniz gerekiyorsa, kalem ve kağıdınız hazır olacak ve nereye gideceğinizi bileceksiniz. Şirket kimlik kartınız için bir fotoğraf göndermeniz gerekiyorsa, ilk gün İK’ya rapor verdiğinizde bunu yanınızda bulundurabilirsiniz.
Son tavsiyelerimiz
İş aramak meşakkatli bir süreçtir. Dikkat çekici bir özgeçmiş yazmalısın. Niteliklerinize uygun iş ilanları aramanız gerekir. Bundan sonra bekleme oyunu başlar. Bir şirketin yazılı bir test veya pozisyon için sizinle iletişime geçmesi haftalar veya aylar sürebilir. Hatta görüşmeden sonra yine beklemeniz gerekebilir.
Ancak, tüm bunlar bir iş teklifini körü körüne kabul etmeniz için bir bahane olmamalıdır. Bir şirket size bir teklif yaptığında, önce onu incelemeniz ve insan kaynakları ile ilgili soruları sormanız gerekir. Durum tespiti yapmazsanız, hiç benimseyemeyeceğiniz bir şirkette çıkmaz bir duruma düşebilir veya kabuslarınızın sebebi olan bir patronlar çalışmak durumunda kalabilirsiniz.
Bu yazıda, bir iş teklifini kabul etmeden önce sormanız gereken 12 soruya yer verdik. Sorular çeşitlidir ve işe alma sürecini gerçekleştirmeye karar verirseniz size neler beklemeniz gerektiğinin tam bir resmini sağlayacaktır.
Yazımızın başında da belirttiğimiz üzere, her soruyu sormanıza gerek yok. Yalnızca alakalı olanları ve en çok ilgilendiklerinizi seçebilirsiniz. Mümkün olduğunca ayrıntılı olmak önemlidir, bu yüzden her zaman bu listede olmayan diğer soruları da sorabileceğinizi unutmayın. Artıları ve eksileri sorun ve tartın, eğer bunu dengeleyebilirseniz, o mükemmel işi ideal bir şirkette bulmuş olursunuz.
